RFO-blog dec 2011 #3 - "Salome krijgt altijd wat zij wil. Heerlijk...toch?"

Het Radio Filharmonisch Orkest geeft in de NTR ZaterdagMatinee van 10 december 2011 een concertante uitvoering van Salome, een opera in één akte van Richard Strauss, voorafgegaan door Das Gehege van Wolfgang Rihm, de componist die dit seizoen centraal staat in de ZaterdagMatinee. Repetities en concert staan onder leiding van eredirigent - tevens oud-chefdirigent - Edo de Waart. Verschillende leden van het orkest doen verslag van de repetities. > meer informatie over het concert

blogger vandaag: Ellen Versney, harp

SALOME'S DANS - DE ULTIEME PROEFSPELPARTIJ

Het bekend worden van het programma voor het komende seizoen is altijd een leuk moment; snel door alle weken heen bladeren om te zien welke dirigenten en solisten er komen, maar vooral natuurlijk om te weten wat voor werken we allemaal gaan spelen. Natuurlijk hoop ik dan dat er veel mooie en interessante harppartijen tussen zitten. Dit seizoen heb ik absoluut niet te klagen. Het is zelfs zo, dat een aanzienlijk deel van het proefspelrepertoire de revue passeert. Studeren dus! De productie waar ik het meest naar uit heb gekeken is ongetwijfeld deze Salome, een schitterende opera en ook nog onder leiding van onze eredirigent Edo de Waart.

Harpistes die een gooi willen doen naar een orkestbaan komen in het auditierepertoire steevast deze Salome-partij tegen. En dan met name de beroemde Dans van de Zeven Sluiers. Het toeval wil dat ik de afgelopen week zelf in de commissie zat bij zo'n auditie, en wel samen met Edo. Dat was bij de Koninklijke Filharmonie van Vlaanderen, het orkest waar Edo onlangs als nieuwe chef-dirigent is begonnen. En zo hebben we samen geluisterd naar een aantal kandidaten die erin geslaagd waren de finale te bereiken en nu voor het kritische oor van de hele commissie de gevaarlijke Dans van Salome moesten vertolken…

Want gevaarlijk is Salome's Dans zeker. Levensgevaarlijk. Immers, wanneer Salome als ultieme daad van verleiding voor haar stiefvader Herodes danst, eist zij als beloning daarvoor niets minder dan het afgehakte hoofd van Johannes de Doper. Gepresenteerd op een zilveren schaal. Want slechts dan zal zij in staat zijn om deze man, die bij leven weigerde om voor haar verleidingskunsten te zwichten, te kussen…


Nadja Michael en Thomas Moser bij The Royal Opera House in 2010

Nee, Salome is geen lieverdje. Wanneer Edo op een van de eerste repetities even wil ingaan op de inhoud van deze opera, en met name op het karakter van Salome, heeft hij een treffende metafoor: "Zegt de naam Paris Hilton jullie iets?" vraagt hij. We moeten lachen en weten eigenlijk al genoeg. "Nou, Salome is net zo. Ze is een verwend nest, extreem en ziekelijk in haar roep om aandacht. Haar hebzucht en veeleisendheid kennen geen grenzen. En, ze krijgt altijd wat zij wil." Besmuikt voegt Edo er nog aan toe: "Heerlijk...toch?"

Maar goed, voor ons harpistes is deze partij ook vol gevaren. De talrijke harmonische wisselingen in de akkoorden, die zo prachtig het grillige en verderfelijke karakter van Salome verklanken, maken dat we ons 'flink uit de voeten moeten maken' met alle pedaalwisselingen. Daarbij springen de akkoorden heen en weer over alle registers van het instrument. Alsof dat niet genoeg is, is er ook nog een flink accelerando naarmate de dans, en de opwinding van Herodes, hun climax naderen. Er is dan ook maar één uitweg: namelijk om het grootste deel van deze dans uit het hoofd te spelen. Dat is uiteindelijk nog het meest trefzeker.

De oorspronkelijke harppartij staat voor het grootste deel in kruizen genoteerd. Dat klinkt nooit zo mooi op het instrument als een toonsoort in mollen, omdat de snaren in kruisen een stuk korter zijn en dus minder vol klinken. Met de pedalen kunnen we namelijk via een ingewikkelde mechaniek pinnen tegen de snaren laten klemmen die deze inkorten en dus, met tweemaal een halve toon, kunnen verhogen. Om het toch mooi vol te laten klinken heb ik de partij getransponeerd naar mollen, maar dat nooit volledig uitgeschreven. Nog een reden dat deze dans echt uit het hoofd moet.

Al met al genoeg valkuilen om in een auditie over te struikelen…

Het is trouwens niet de eerste keer dat ik deze, overigens wel zeer dankbare, partij in het orkest mag spelen. Destijds heb ik de volledige opera ook gespeeld met mijn toenmalige orkest, het Brabants Orkest. Dat was een toneelproductie en omdat we vaak in erg kleine orkestbakken moesten spelen was er geen plek voor de voorgeschreven bezetting met twee harpen. Met andere woorden: ik speelde in mijn eentje en moest waar mogelijk ook nog eens de noten van de tweede harp overnemen!

En jaren geleden was ik op tournee met het Concertgebouworkest onder leiding van Riccardo Chailly. Hij had bedacht dat de Dans van de Zeven Sluiers wel een leuke toegift zou zijn. De tweede harpiste ging speciaal mee op reis alleen voor deze, hondsmoeilijke, toegift!

Maar hoe lastig en gevaarlijk de noten ook mogen zijn, als het voltallige orkest eenmaal het opzwepende ritme van Salome's Dans inzet dan laat ik mij meevoeren met deze schitterende muziek en is het iedere keer weer genieten. En dat zal op zaterdag 11 december in het Concertgebouw ook ongetwijfeld weer het geval zijn!

> RFO-blog dec 2011 #2 - "Voor veel nieuwe collega’s is het toch weer even schrikken"
> RFO-blog dec 2011 #1 - "De kop is eraf..."